Η ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

άρθρο της Εμμυς Β. Χατζηγιάννη M.D, Ph D (παθολοανατόμου), στο περιοδικό ΙΣΟΤΙΜΙΑ, ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ

Το κεντρικό νευρικό σύστημα αρχίζει την ανάπτυξη και εξέλιγή του από την εμβρυϊκή ζωή και συνεχίζει μετά τη γέννηση κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας εφηβείας, αλλά και συνέχεια στην ζωή μας εξελίσσεται. το νεογέννητο έχει μόνο κάποια αντανακλαστικά, ενώ στους τρεις μήνες περίπου στηρίζει το κεφάλι του, χαμογελά, βγάζει ήχους με φωνήεντα, περιεργάζεται τα παιχνίδια του και υποβοηθούμενο μπορεί να μιμηθεί τον βηματισμό. Έτσι λοιπόν σιγά σιγά με την πάροδο των ετών, φθάνουμε σ'ένα σημείο που αρχίζουν να επέρχονται μεταβολές στην λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ), απλά και μόνον γιατί μεγαλώσαμε, χωρίς να υπάρχει κάποια συνοχή οξεία ή χρόνια βλάβη.

Με τη πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά και πλησιάζει τα 80 χρόνια για τον άνθρωπο. Μεγαλώνοντας όμως ο άνθρωπος γίνεται πιο δυσκίνητος, τα χέρια τρέμουν, η φωνή του ΄γίνεται πιο αδύναμη, αρχίζει να ζει με αναμνήσεις και γίνεται αγενής γιατί πολλές αναστολές δεν υπάρχουν πια. Ο Αριστοφάνης αναφέρει ότι "οι υπερήλικες ξαναγίνονται παιδιά", υπογραμμίζοντας έτσι τον τρόπο συμπεριφοράς των υπερηλίκων.

Οι διαταραχές των φυσιολογικών λειτουργιών του ΚΝΣ δεν αρχίζουν από τις μεγάλες ηλικίες αλλά από την ηλικία των τριάντα μόλις ετών. Η πρώτη λειτουργία που επηρεάζεται είναι αυτή της μάθησης και εμπέδωσης γνώσεων,, η οποία γίνεται πιο αργή και πιο δύσκολη. Ας θυμηθούμε όλοι πως στα σχολικά ή φοιτητικά μας χρόνια, διαβάζαμε όσο θέλαμε και μαθαίναμε χωρίς να κουραζόμαστε, ή ξενυχτούσαμε και την άλλη μέρα παρουσιαζόμαστε στα μαθήματα χωρίς πρόβλημα. Από τα τριάντα μας αυτές οι ικανότητες αρχίζουν να μειώνονται με μία καθοδική εξελικτική πορεία. Η λειτουργία της μνήμης και επεξεργασίας των αναμνήσεων υφίσταται συνέπειες πολύ αργότερα, γύρω στα 68-70 χρόνια. Πρώτος ο Kral ονόμασε αυτά τα συμπτώματα σαν "καλοήθη γεροντική αμνησία". Πολλές φορές αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ δύσκόλο να διαχωριστούν από την νόσο του Alzheimer. Παρ'όλα αυτά έχουμε λαμπρά παραδείγματα μεγάλων σε ηλικία ατόμων που έφτιαξαν καταπληκτικά έργα, όπως ο Verdi ο οποίος συνέθεσε τον Othelo σε ηλικία 73 ετών και την Falstaff στην ηλικία των 79 ετών. Ο Γκαίτε επίσης έγραψε το δεύτερο μέρος του Faust στα 75 του. Ο Γαλιλαίος και ο Laplace ανέπτυξαν πολλές μαθηματικές θεωρίες στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους.

Για να δοθεί κάποια εξήγηση σε αυτού του τύπου τα φαινόμενα, αναπτύχθηκαν πολλές θεωρίες, οι οποίες κατάληξαν στο γεγονός ότι το ανθρώπινο Κεντρικό Σύστημα όσο περισσότερο το βάζουμε να δουλέψει στις νεαρότερες ηλικίες τόσο αργότερα γερνάει.

Οι διαταραχές της προσωπικότητας που επέρχονται με την ηλικία είναι πολύ πιο δύσκολο να αξιολογηθούν και συνήθως κάνουν ΄δύσκολη την ζωή όχι μόνον των ίδιων των ατόμων, αλλά και των γύρω τους. Εγωιστική συμπεριφορά, ιδιαίτερη προσοχή των ατόμων να μην πάθουν τίποτα, υπερβολικές απαιτήσεις από τους δικούς τους, επανάληψη των ίδιων φράσεων και λέξεων για να υπερισχύσουν, αλλά και αγενής συμπεριφορά είναι μερικά χαρακτηριστικά αυτών των αλλαγών.

Με την πάροδο των ετών μειώνεται το βάρος του εγκεφάλου. Για παράδειγμα αναφέρουμε ότι ο εγκέφαλος ενός άντρα στην ηλικία των 30 ετών είναι 1394 γρ, ενώ στα 85 το βάρος είναι 1161 γρ, δηλαδή μία απώλεια 233 γρ συνολικά. Πιθανότατα αυτή η διαφορά βάρους οφείλεται στο γεγονός ότι τα νευρικά κύτταρα εκφυλίζονται και μειώνονται σε αριθμό, χωρίς όμως να παρουσιάζονται οι χαρακτηριστικές κυτταρικές μεταβολές της νόσου του Alzheimer. Έτσι σιγά σιγά οι φυσιολογική εγκεφαλική ουσία αντικαθίσταται από άνυφες πλάκες εναποθέσεων που περιέχουν και αμυλοειδές. Οι πλάκες αυτές συναντώνται και στην νόσο Alzheimer μόνο που εκεί είναι πολυάριθμες και συγκεντρώνονται με ταχείς ρυθμούς.

Εκτός όμως από τις πλάκες αυτές, βρίσκουμε μικρές αθροίσεις κοκκίων λιποφουσκίνης που όμως μπορεί να είναι μεγάλες σε αριθμό, και εναποθέσεις σιδήρου. Στον Ιππόκαμπο (μία περιοχή του εγκεφάλου) γίνονται εμφανείς θέσεις με κενοτόπια, ανεξαρτήτως της διανοητικής διαύγειας του ατόμου. Τα κενοτόπια ας τα φανταστούμε σαν σχηματισμούς που είναι κενοί περιεχομένου.(Η εξήγηση αυτή είναι υπεραπλουστευμένη). Άλλο εύρημα είναι η πάχυνση του τοιχώματος των αγγείων του εγκεφάλου που και αυτά σκληρύνονται όπως και όλο το αγγειακό σύστημα του οργανισμού.

Τα συστατικά της μυέλινης χάνονται, μειώνονται δε σημαντικά και τα ενδοκυττάρια ένζυμα. Έτσι πολλές μελέτες έχουν γίνει για να αξιολογηθεί το κατά πόσο τα συμπτώματα της γήρανσης οφείλονται στην απώλεια των νευρικών κυττάρων ή στις διαταραχές της μυέλινης ή των συστατικών της εγκεφαλικής ουσίας, ενώ σε μερικές νόσους είναι ήδη γνωστό σε πιο ακριβώς σημείο εντοπίζεται η διαταραχή.

Όλες αυτές οι διαταραχές που φυσιολογικά επέρχονται στο ΚΝΣ, είναι επόμενο να έχουν συνέπειες και για τα υπόλοιπα όργανα που νερώνονται από αυτό. Διαταραχές στους μυς, που και αυτοί χάνουν μεγάλο ποσοστό από την μάζα και κατά συνέπεια από το βάρος τους, απώλεια των μυϊκών ινών που αντικαθίστανται από συνδετικό ιστό ή λιποκύτταρα, ενώ στα περιφερικά νεύρα παρουσιάζονται διαταραχές της αγωγιμότητας και κατά την κατανομή πάνω στη νευρική ίνα και όσον αφορά την ταχύτητα αγωγιμότητας. Τα άλλα όργανα του οργανισμού υφίστανται επίσης διαταραχές στη δομή του κολλαγόνου, βασική δομική πρωτείνη όλων των οργάνων, που θα οδηγήσει είτε σε λειτουργικες διαταραχές, σε διαταραχές του μεταβολισμόυ και σε διαταραχές του ρυθμού πολλαπλασιασμού των κυττάρων.

Μια άλλη συνέπεια όλων των προηγούμενων είναι η μειωμένη αντοχή των υπερήλικων στις λοιμώξεις, που πιθανότατα οφείλεται στην κατά κάποιο τρόπο μειωμένη αποδοτικότητα της λειτουργίας του Ανοσοποιητικού Συστήματος εξαιτίας των βλαβών του ΚΝΣ. Διευκρινίζω ότι το Ανοσοποιητικό επηρεάζεται έμμεσα από τις βλάβες του ΚΝΣ.

Οι πιό γνωστές στο ευρύ κοινό εκφυλιστικές νόσοι του ΚΝΣ που συναντώνται και στους υπερήλικες είναι: Η νόσος Alzheimer, η νόσος του Pick, η χορεία του Huntington, και η νόσος Parkinson.