Τι είναι κατάθλιψη;

Η ζωή μας απαρτίζεται από ευτυχία, θλίψη, καλές και άσχημες στιγμές. Όταν οι στιγμές θλίψης υπερτερούν των ευτυχισμένων στιγμών μερικές εβδομάδες της ζωής μας επηρεάζοντας αρνητικά τις συνηθισμένες μας δραστηριότητες, υπάρχει το ενδεχόμενο νόσησης από μία συχνή και σοβαρή ασθένεια-την κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο τον ίδιο τον ασθενή, αλλά έχει αντίκτυπο και τον τρόπο ζωής των αγαπημένων προσώπων. Όσο περισσότερο γίνεται κατανοητή η ασθένεια τόσο καλύτερα αντιμετωπίζεται.
Η καλύτερη απάντηση στην ερώτηση "τι είναι κατάθλιψη;" είναι το «τι δεν είναι κατάθλιψη».
Μερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι η κατάθλιψη είναι απλώς μια κατάσταση του «μυαλού» που μπορεί να σταματήσει όποτε το άτομο είναι πρόθυμο να το κάνει. Δυστυχώς τα πράγματα
δεν είναι και τόσο απλά.
Η κατάθλιψη είναι μία πραγματικά σοβαρή ασθένεια όπως τα καρδιαγγειακά και ο διαβήτης.
Οι καταθλιπτικοί όπως και οι άλλοι χρόνιοι ασθενείς πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν την ασθένεια τους και να την χειρίζονται σε όλη τη διάρκεια ζωής τους.
Η κατάθλιψη δεν είναι προσωπική αδυναμία. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από κατάθλιψη
δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να αισθάνονται «μειονεκτικά». Το πιο ουσιαστικό είναι ότι η κατάθλιψη θεραπεύεται και γι' αυτό οι ασθενείς πρέπει να αναφέρουν στους γιατρούς το πως αισθάνονται και τι συμπτώματα έχουν.
Υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι για να θεραπευτεί η κατάθλιψη και να μην παρεμβαίνει στην καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου.
Πάντως χωρίς θεραπεία η κατάθλιψη μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή ασθένεια.

Τι εννοούμε με τον όρο κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη είναι μία ασθένεια που επηρεάζει την ψυχική υγεία του ατόμου.
Χαρακτηρίζεται από ένα μίγμα συναισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών τα οποία διαχωρίζονται αυστηρώς από τα καθημερινά συναισθήματα και τις λειτουργίες.
Η κατάθλιψη είναι πολύ πιο έντονη από τη λύπη και πολλές φορές δημιουργεί αισθήματα αδιαφορίας, αναξιότητας , απάθειας, έλλειψη ευχαρίστησης από τις καθημερινές δραστηριότητες και οξυθυμία σε υπερβολικό επίπεδο. Παράλληλα δυσκολεύει απλές καθημερινές λειτουργίες του ατόμου όπως τον ύπνο, τη διατροφή, και την σκέψη.

Επιδημιολογία της κατάθλιψης

Από έρευνες που έχουν γίνει, κάθε χρόνο πάνω από 19.000.000 άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη κοστίζει 43 δισεκατομμύρια $ ετησίως, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως, μέρες απουσίας από εργασία, νοσήλια, φάρμακα, καθώς και πρόωρους θανάτους.
Κατά τη διάρκεια της ζωής τους το 20% των γυναικών και 12% των ανδρών θα εμφανίσουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Ο επιπολασμός της κατάθλιψης είναι διπλάσιος στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.
Η κατάθλιψη εμφανίζεται σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, αλλά πιο συχνή είναι η εμφάνιση της στις ηλικίες μεταξύ 25-44 χρόνων. Είναι μία κατάσταση η οποία είναι συχνά χρόνια. Αυτοί που εμφανίζουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο και δεν υποβάλλονται σε θεραπεία έχουν πιθανότητα 50% να εμφανίσουν και δεύτερο επεισόδιο μέσα σε 5 χρόνια. Μετά από 3 καταθλιπτικά επεισόδια το ποσοστό επανεμφάνισης φθάνει το 90%.
Η κατάθλιψη θεραπεύεται σε ένα ποσοστό 80-90% μετά από κατάλληλη θεραπεία. Δυστυχώς όμως, μόνο το 1/3 των ανθρώπων που υποφέρουν από κατάθλιψη υποβάλλονται σε θεραπεία.
Οι άνθρωποι με σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο έχουν υψηλά ποσοστά αυτοκτονίας έως
και 15%.
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης πρέπει να διαγιγνώσκονται και να θεραπεύονται νωρίς
για να έχουν το καλύτερο αποτέλεσμα.

Συμπτώματα της κατάθλιψης

Τα συμπτώματα δεν είναι κοινά για όλα τα άτομα. Σε άλλους εμφανίζονται περισσότερο και σε άλλους λιγότερο. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από άτομο σε άτομο και μπορεί να ποικίλει μέσα στο χρόνο.
Ένα σύμπτωμα μπορεί να εμφανίζεται στα αρχικά στάδια της κατάθλιψης, κατόπιν
να εξαφανίζεται και να επιστρέφει κατά την διάρκεια της διάγνωσης.
Τα συμπτώματα που εμφανίζονται σε ένα καταθλιπτικό επεισόδιο είναι:

- Επίμονη λύπη, άγχος, απάθεια.
- Δυσκολία (αδυναμία) στη σκέψη, στην συγκέντρωση, στη λήψη αποφάσεων.
- Διαταραχές στην όρεξη, απώλεια ή αύξηση βάρους.
- Διαταραχές στον ύπνο, υπνηλία, ή αϋπνία.
- Ανησυχία ή αίσθημα επιβράδυνσης.
- Αίσθημα ενοχής ή αναξιότητας.
- Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας.
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή ικανοποίησης από όλες εκείνες τις δραστηριότητες και χόμπι που κάποτε τους ευχαριστούσαν. Π.χ. μια μητέρα έχασε το ενδιαφέρον της να φροντίζει το μωρό της.

Η κατάθλιψη διαγιγνώσκεται μόνο αν τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι αποτέλεσμα άλλων διαταραχών (π.χ. νευρολογικών ή ορμονικών προβλημάτων), ασθενειών (π.χ. καρκίνος, καρδιαγγειακό επεισόδιο) και επίσης δεν είναι ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων ή αποτέλεσμα που προκύπτει από τη διακοπή χρήσης ουσιών. Στις περιπτώσεις άλλων ασθενειών όπως καρδιαγγειακών, οι καταθλιπτικές διαταραχές εμφανίζονται με διαφορετικό τρόπο.

Αιτιολογία της κατάθλιψης

Το πρώτο που πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός λόγος που
να εξηγεί την διαταραχή αυτή (όπως συμβαίνει και με πολλές άλλες σοβαρές ασθένειες). Πρόσφατες έρευνες έχουν ξεχωρίσει κάποιους παράγοντες που φαίνεται ότι συμβάλλουν
σε διαφορετικό βαθμό στην εμφάνιση της κατάθλιψης.
Συχνά η κατάθλιψη είναι το αποτέλεσμα μιας περίπλοκης αλληλεπίδρασης γενετικών, ψυχοκοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Βιοχημικοί παράγοντες
Οι καταθλιπτικοί άνθρωποι συχνά υφίστανται μία μείωση των επιπέδων των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την μεταφορά ηλεκτρικών ερεθισμάτων από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο. Δυο νευροδιαβιβαστές, η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη όταν δεν βρίσκονται σε ισορροπία ευθύνονται για τις καταθλιπτικές και τις αγχώδεις διαταραχές. Μείωση της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης έχει σαν αποτέλεσμα την αλλαγή της διάθεσης, της κινητοποίησης, της σεξουαλικής διάθεσης καθώς και αλλαγές στην όρεξη.

Γενετικοί παράγοντες
Είναι φανερό ότι η κατάθλιψη, όπως και άλλες σοβαρές ασθένειες επηρεάζονται από την κληρονομικότητα. Ο κίνδυνος να πάθει κάποιος κατάθλιψη όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, καταθλιπτικού συγγενή είναι ιδιαίτερα αυξημένος. Π.χ. παιδί που ένας γονέας
είναι καταθλιπτικός, έχει 10% έως 13% μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει κατάθλιψη.
Σε περιπτώσεις διδύμων η πιθανότητα αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη. Εάν το ένα έχει κατάθλιψη τότε η πιθανότητα του άλλου να εμφανίσει επίσης κατάθλιψη φτάνει το 70%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης λόγω κληρονομικότητας, πολλοί άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης δεν εμφάνισαν ποτέ αυτή τη διαταραχή, ακόμα και κάτω από δύσκολες καταστάσεις. Επίσης πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από τη νόσο δεν είχαν θετικό οικογενειακό ιστορικό.

Κοινωνικοί-Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Μερικές μελέτες δείχνουν ότι μία σειρά γεγονότων όπως θάνατος αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο, κάποια σοβαρή ασθένεια, ή κάποια ατυχία, μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη. Επίσης το καθημερινό στρες έχει αρνητική επίδραση στον οργανισμό και συμβάλλει στην δημιουργία πολλών ασθενειών συμπεριλαμβανομένης και της κατάθλιψης. Επίσης κοινωνικοί (π.χ. οικονομική ύφεση, συνθήκες διαμονής) ακόμη και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
(π.χ. απώλεια εργασίας, μετανάστευση) φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη.

Οργανικά νοσήματα
Αρκετά οργανικά νοσήματα όπως εγκεφαλικό καρδιαγγειακό επεισόδιο, καρκίνος, χρόνιος πόνος, διαβήτης, ορμονικές διαταραχές συχνά οδηγούν στην εμφάνιση κατάθλιψης.
Ατομα που πάσχουν από οργανικά νοσήματα και αισθάνονται απάθεια και ανικανότητα
γιατις φυσικές τους ανάγκες πρέπει να το συζητούν με τον ιατρό τους. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με την ευαισθησία του ατόμου ή να είναι υποκειμενική απάντηση στην οργανική τους νόσο ή να οφείλονται σε συνυπάρχουσα μείζονα κατάθλιψη η οποία πρέπει
να θεραπευθεί.

Προσωπικότητα
Απαισιόδοξα άτομα, με έλλειψη αυτοεκτίμησης, αρνητικό τρόπο σκέψης, εκδήλωση υπερβολικής ανησυχίας ή αισθήματα ανικανότητας και ελέγχου διάφορων γεγονότων
της ζωής τους, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη.
Έχει επίσης αναφερθεί ότι η χρήση μερικών φαρμάκων συνδέεται με την κατάθλιψη. Επιπροσθέτως, η συχνή και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Παρόλο που οι αιτίες που προκαλούν κατάθλιψη είναι γνωστές και συνεχίζεται η πρόοδος
για την καλύτερη αιτιολογία της, η κατάθλιψη έχει επηρεάσει νέους και ηλικιωμένους, φτωχούς και πλούσιους, διάσημους και ανώνυμους ανθρώπους μέσα στην ιστορία.

Ποιος κινδυνεύει από κατάθλιψη;

Ο καθένας μας είναι υποψήφιος για την εμφάνιση κατάθλιψης, κάποιες ομάδες ατόμων
όμως είναι πιο επιρρεπείς να εμφανίσουν την νόσο.

Γυναίκες
Οι γυναίκες εμφανίζουν κατάθλιψη δύο φορές σχεδόν πιο συχνά απ' ότι οι άνδρες. Η διαφορά αυτή δεν έχει πλήρως εξηγηθεί. Ένα μέρος μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες παραδέχονται πιο εύκολα από τους άνδρες τα καταθλιπτικά τους συμπτώματα. Παράλληλα
ο συνδυασμός βιολογικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων παίζει σημαντικό ρόλο
στην μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης της, π.χ. έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, αποβολές, προεμμηνορυσιακό σύνδρομο, εμμηνόπαυση καθώς και οι σύγχρονοι ρυθμοί, έντονο στρες, αυξημένες υπευθυνότητες για την εργασία και την οικογένεια, η φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων.

Ηλικιωμένοι
Οι ηλικιωμένοι συχνά βιώνουν απώλειες προσφιλών προσώπων, ασθένειες, μοναξιά που κάνουν αυτό το στάδιο της ζωής τους πιο δύσκολο. Πάντως η κατάθλιψη δεν είναι φυσικό χαρακτηριστικό των ηλικιωμένων. Στην πραγματικότητα πολλοί ηλικιωμένοι είναι ευχαριστημένοι και ικανοποιημένοι από τη ζωή τους. Πολύ συχνά επίσης συμπτώματα άλλων ασθενειών όπως η νόσος Αlzheimer, η άνοια, εκλαμβάνονται σαν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Αξίζει ωστόσο να επισημανθεί πως όταν οι ηλικιωμένοι επισκέπτονται τον ιατρό τους δίνουν έμφαση στα οργανικά συμπτώματά τους και δεν περιγράφουν τα ψυχικά τους. Οι γιατροί καλούνται πλέον να αναγνωρίζουν αυτά τα συμπτώματα και να θεραπεύουν την υποκείμενη κατάθλιψη, γιατί αν αφεθεί αθεράπευτη αυξάνει τον αριθμό των αυτοκτονιών.
Είναι ουσιαστικό να γίνεται διάγνωση και να θεραπεύεται η κατάθλιψη νωρίς, ώστε να δίνεται η δυνατότητα σε αυτούς τους ανθρώπους να ζουν ευχάριστα τα υπόλοιπα χρόνια τους.

Διάγνωση

Απαραίτητη προϋπόθεση για την θεραπεία της κατάθλιψης αποτελεί η σωστή και έγκαιρη διάγνωσή της.
Το πρώτο βήμα είναι μια ολοκληρωμένη εξέταση από έναν οικογενειακό ιατρό, ούτως ώστε
να διαπιστωθεί η πραγματική αιτία των συμπτωμάτων. Αυτό επιβάλλεται γιατί πολλές φορές οργανικά νοσήματα (όπως π.χ. υποθυροειδισμός που χαρακτηρίζεται από απώλεια βάρους) αλλά και φάρμακα μπορεί να είναι η αιτία (ή να κρύβουν) πολλά από τα συμπτώματα της μείζονος κατάθλιψης. Επίσης ο γιατρός πρέπει να λαμβάνει ένα λεπτομερές, οικογενειακό, ιατρικό ιστορικό καθώς και εργαστηριακές εξετάσεις ώστε να καθορίζει την ακριβή αιτία
των συμπτωμάτων.
Εάν η κατάθλιψη δεν είναι αποτέλεσμα κάποιων οργανικών νοσημάτων ή φαρμάκων
το επόμενο βήμα είναι η ψυχιατρική εξέταση. Ο σκοπός της εξέτασης είναι να αποκαλυφθούν
τα ειδικά συμπτώματα, μέσω ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού και της ψυχιατρικής συνέντευξης, που μπορεί να συμβάλλουν στη διάγνωση κατάθλιψης. Για τη διάγνωση
της κατάθλιψης χρησιμοποιούνται κάποια διαγνωστικά κριτήρια. Αφού διαγνωσθεί, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιες ψυχιατρικές κλίμακες αξιολόγησης (σειρά ερωτήσεων
που απαντώνται από τον ασθενή) για επιβεβαίωση. Ανάλογα με την αξιολόγηση προτείνεται θεραπεία που μπορεί να είναι: Φαρμακοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, ηλεκτροσπασμοθεραπεία
ή συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας.

Φαρμακευτική θεραπεία της κατάθλιψης

Για την καλύτερη αντιμετώπιση της κατάθλιψης χρησιμοποιούνται φάρμακα τα οποία ρυθμίζουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα αυτά (αντικαταθλιπτικά) είναι ευρέως διαδεδομένα και αποτελεσματικά στην κατάθλιψη.
Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες αυτών των φαρμάκων:

- Eκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRΙs)
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRΙs)
- Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs)
- Τρικυκλικά (TCAs)
- Τετρακυκλικά

Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο γιατρό σας.